Các nhà tâm lý học xã hội John French và Bertram Raven đã nghiên cứu về các loại quyền lực của lãnh đạo. Bất chấp tuổi đời của nó, nghiên cứu này vẫn có thể giúp chúng ta hiểu lý do vì sao một số nhà lãnh đạo lại ảnh hưởng đến chúng ta.
Hãy nghĩ về một nhà lãnh đạo, người đã dựa vào quyền năng để kỷ luật hoặc khen thưởng mọi người, mục tiêu là để hoàn thành công việc. Sau đó, hãy nghĩ về một nhà lãnh đạo là chuyên gia nổi tiếng trong lĩnh vực của họ, hoặc người mà bạn thực sự ngưỡng mộ vì sự chính trực của họ.
Bạn cảm thấy thế nào khi làm việc cho những nhà lãnh đạo này, và bạn đánh giá ai là người giỏi nhất? Cách một nhà lãnh đạo cư xử với bạn và kết quả làm việc của bạn đều có thể phụ thuộc vào nguồn sức mạnh của họ. Quyền lực của họ không cần đến từ địa vị hoặc chức danh chính thức của họ.
Chúng ta chuẩn bị như thế nào để chấp nhận quyền lực của họ và nếu bạn là một nhà lãnh đạo, làm thế nào bạn có thể phát triển quyền lực để có được phiên bản tốt nhất của nhân viên?
Hiểu về các loại quyền lực của lãnh đạo
Năm 1959, French và Raven mô tả năm cơ sở của quyền lực:
- Chức danh (Legitimate) – Điều này xuất phát từ niềm tin rằng một người có quyền để đưa ra yêu cầu và mong đợi người khác nghe theo.
- Khen thưởng (Reward) – Điều này là kết quả từ khả năng của một người có thể trao thưởng cho người khác đã tuân thủ/làm tốt nội dung nào đó.
- Chuyên gia (Expert) – Điều này dựa trên mức độ kỹ năng và kiến thức cao của một người.
- Sự ảnh hưởng (Referent) – Đây là kết quả của sự hấp dẫn, yêu mến và được người khác tôn trọng của một người.
- Cưỡng chế (Coercive) – Điều này xuất phát từ niềm tin rằng một người có thể trừng phạt người khác nếu không tuân thủ một nội dung nào đó.
Sáu năm sau, Raven bổ sung thêm một cơ sở của quyền lực:
6. Thông tin (Informational) – Điều này là kết quả từ khả năng kiểm soát thông tin mà những người khác cần để hoàn thành điều gì đó.
Bằng cách hiểu các loại quyền lực của lãnh đạo này, bạn có thể học cách sử dụng những quyền lực tích cực để phát huy hết tác dụng; đồng thời tránh những quyền lực tiêu cực.
Cơ sở của các loại quyền lực
Hãy cùng khám phá cơ sở quyền lực của French và Raven theo hai nhóm: vị thế và cá nhân.
Trước tiên là nhóm quyền lực vị thế:
1. Quyền lực chức danh
Một tổng thống, thủ tướng hoặc quốc vương sở hữu quyền lực chức danh (tiếng Anh: Legitimate power). Một giám đốc điều hành, một bộ trưởng tôn giáo hay một giám đốc cứu hỏa cũng vậy. Các nhiệm vụ bầu cử, hệ thống phân cấp xã hội, chuẩn mực văn hóa và cơ cấu tổ chức đều tạo cơ sở cho quyền lực chức danh.
Tuy nhiên, loại quyền lực này không ổn định. Nếu bạn mất danh hiệu hoặc chức vụ, quyền lực hợp pháp của bạn có thể biến mất ngay lập tức. Mọi người bị ảnh hưởng bởi vị trí bạn nắm giữ hơn là bạn.
Ngoài ra, phạm vi quyền lực của bạn bị giới hạn trong các tình huống mà người khác tin rằng bạn có quyền kiểm soát. Ví dụ, nếu nhân viên cứu hỏa yêu cầu mọi người tránh xa một tòa nhà đang cháy, họ có thể sẽ lắng nghe. Nhưng nếu anh ta cố gắng làm cho hai người cư xử lịch sự hơn với nhau, họ có thể sẽ bỏ qua.
2. Quyền lực khen thưởng
Những người nắm quyền lực khen thưởng (Reward power) thường có thể trao phần thưởng. Tăng lương, thăng chức, trao nhiệm vụ mong muốn, cơ hội đào tạo và những lời khen ngợi đơn giản – tất cả đều là những ví dụ về phần thưởng do những người “nắm quyền” kiểm soát. Nếu những người khác mong đợi rằng bạn sẽ trao thưởng khi họ làm những gì bạn muốn, thì khả năng cao là họ sẽ làm điều đó.
Vấn đề với cơ sở quyền lực này là nó có thể không mạnh như lúc đầu. Các nhà quản lý thường không thể tự mình kiểm soát việc thăng chức. Các CEO cũng cần sự cho phép của ban giám đốc đối với một số hành động.
Ngoài ra, khi bạn sử dụng hết phần thưởng hoặc khi phần thưởng không có đủ giá trị cảm nhận, sức mạnh của bạn sẽ suy yếu.
3. Quyền lực cưỡng chế
Quyền lực cưỡng chế (Coercive power) này cũng có vấn đề, và có thể bị lạm dụng. Hơn nữa, nó có thể gây ra sự bất mãn hoặc phẫn nộ cho những người mà nó được áp dụng.
Đe doạ và trừng phạt là những công cụ cưỡng chế phổ biến. Bạn sử dụng quyền lực cưỡng chế khi bạn ám chỉ hoặc đe dọa rằng ai đó sẽ bị sa thải, cách chức hoặc từ chối các đặc quyền.
Mặc dù vị trí của bạn có thể cho phép bạn làm điều này, tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bạn có lý do minh bạch để làm như vậy. Đôi khi bạn có thể cần phải trừng phạt mọi người như một biện pháp cuối cùng, nhưng nếu bạn sử dụng sức mạnh cưỡng chế quá nhiều, mọi người sẽ chán ghét bạn hoặc nghỉ việc.
4. Quyền lực thông tin
Có quyền truy cập vào các báo cáo tài chính bí mật, biết ai sắp bị sa thải và biết nhóm của bạn sẽ đi du lịch ở đâu hàng năm đều là những ví dụ về quyền lực thông tin (Information power).
Trong nền kinh tế hiện đại, thông tin là một dạng quyền lực đặc biệt mạnh mẽ. Sức mạnh không phải đến từ bản thân thông tin mà từ việc có quyền truy cập vào thông tin, và từ vị thế có thể chia sẻ, giữ lại, thao túng, bóp méo hoặc che giấu thông tin.
Với loại quyền lực này, bạn có thể sử dụng thông tin để giúp đỡ người khác, hoặc làm công cụ thương lượng để chống lại họ.
Chỉ dựa vào những hình thức của nhóm quyền lực vị thế nói trên, bạn sẽ có phong cách lãnh đạo lạnh lùng, chuyên chế và nghèo nàn. Để trở thành một nhà lãnh đạo thực sự, bạn cần sở hữu quyền lực mạnh mẽ hơn.
5. Quyền lực chuyên gia
Khi bạn có kiến thức chuyên môn, kỹ năng mềm vượt trội hơn những người khác, mọi người sẽ lắng nghe bạn, tin tưởng bạn và tôn trọng những gì bạn nói.
Hơn nữa, bạn có thể mở rộng sự tự tin, tính quyết đoán và danh tiếng về tư duy hợp lý của mình vào các vấn đề khác. Đây là một cách tốt để xây dựng và duy trì quyền lực chuyên gia, cũng như cải thiện kỹ năng lãnh đạo của bạn.
6. Quyền lực sức ảnh hưởng
Những người nổi tiếng có loại quyền lực ảnh hưởng (Referent power), đó là lý do vì sao họ có thể ảnh hưởng đến mọi thứ, từ chọn mua các thương hiệu mà họ làm đại diện tới chính trị gia mà họ chọn.
Ở nơi làm việc, một người có quyền lực ảnh hưởng thường khiến mọi người cảm thấy dễ chịu, yêu mến. Vì vậy anh ta có sức ảnh hưởng tới người khác.
Không giống các loại quyền lực khác. Sự ảnh hưởng có thể có một cách tự nhiên. Vì vậy, nó có thể bị lạm dụng khá dễ dàng. Một người nào đó dễ mến, nhưng thiếu chính trực và trung thực, có thể lên nắm quyền – và sử dụng quyền lực đó để đạt được lợi ích cá nhân.
Chỉ dựa vào quyền lực này không phải là một chiến lược tốt. Tuy nhiên, khi nó được kết hợp với các loại quyền lực khác như quyền lực chuyên gia, nó có thể giúp bạn thành công.
Infographic tổng kết về các loại quyền lực
Bạn có thể xem infographic tổng kết 6 loại quyền lực của French và Raven tại đây:
Nhóm quyền lực được sử dụng thường xuyên bởi các nhà lãnh đạo xuất sắc và lợi ích của việc nhận thức chính xác các nhóm quyền lực
Tóm lại
Bất kỳ ai cũng có khả năng nắm giữ quyền lực và tác động đến người khác. Bạn không cần phải có một chức vụ chức vụ lớn hoặc quá quan trọng. Nếu biết các loại quyền lực khác nhau, bạn có thể tránh bị ảnh hưởng bởi những người sử dụng những hình thức kém tích cực. Đồng thời bạn có thể tập trung vào việc phát triển quyền lực chuyên gia và sự ảnh hưởng. Điều này sẽ giúp bạn trở thành một nhà lãnh đạo được tôn trọng và yêu mến.
Áp dụng các loại quyền lực vào thực tế
- Xem qua từng loại quyền lực và viết ra bạn đã sử dụng nó khi nào và như thế nào;
- Tự hỏi bản thân xem bạn đã sử dụng các loại quyền lực một cách hợp lý chưa. Cân nhắc những hậu quả dự kiến và không mong đợi, và quyết định xem bạn sẽ làm gì vào lần tới;
- Hãy nghĩ về những người có quyền lực và ảnh hưởng đến bạn. Họ sử dụng các loại quyền lực nào? Họ có sử dụng các loại quyền lực của lãnh đạo một cách hợp lý không? Khi cần thiết, hãy tìm giải pháp để giảm bớt việc người khác lạm dụng quyền lực với bạn.
- Khi bạn cảm thấy bất lực hoặc bị tác động quá mức, hãy nghĩ về cách bạn có thể lấy lại quyền lực và sự kiểm soát của chính mình. Sau tất cả, bạn không bao giờ không có quyền lực. Hãy cố gắng nhận thức rõ hơn về sức mạnh bản thân và sử dụng nó để đạt được những gì bạn cần – một cách nhân đạo.
